นักสะสมพระเครื่อง พระเหรียญ หรือแม้แต่เหรียญสะสมจากต่างประเทศ ไม่ว่าจะเพื่อความชอบส่วนตัว หรือสำหรับการค้าขายเก็งกำไรพระเครื่อง สิ่งสำคัญที่ต้องพิจารณานอกจากเรื่องความหายาก/ไม่ยาก และเป็นพระแท้/ไม้แท้แล้ว ก็คือสภาพของพระเครื่อง ว่าคง “ความเดิม ๆ (Original)” มากน้อยแค่ไหน สำหรับพระเครื่องที่หามาได้ไม่ว่าจะทั้งจากการขุดขึ้นมาหรือเป็นมรดกตกทอดจากยุคโบราณ ย่อมมีโอกาสพบพระเครื่องเป็นสนิมหรือเหรียญสะสมเป็นสนิมเป็นเรื่องธรรมชาติอยู่แล้ว ซึ่งก็เป็นเสน่ห์อย่างหนึ่งในตลาดการซื้อขายพระเครื่องเก่า ๆ ไม่ว่าจะเป็นสนิมแดง ที่เกิดกับพระเครื่องที่ทำจากตะกั่ว ไปจนถึงสนิมเขียวที่เกิดกับพระเครื่องเนื้อชิน ถือเป็นสนิมแห่งความเดิม ๆ ตามที่เคยได้มา ซึ่งอย่าไปเช็ดล้างขัดสนิมดั้งเดิมเหล่านี้เด็ดขาด เนื่องจากผู้คนที่เล่นพระเครื่องเค้าให้ความสำคัญในเรื่องของความเดิม ๆ กัน
อย่างไรก็ตามจุดสำคัญคือผู้ที่ได้พระเครื่องเหล่าโบราณเหล่านี้มาครอบครองแล้ว หากเก็บรักษาไว้ไม่ดี จนความชื้นหรือคราบเกลือเข้าทำปฏิกิริยาจนเกิด “สนิมใหม่” งอกขึ้นมา ซึ่งเรียกได้ว่าพระเครื่ององค์นั้นได้ “สูญเสียความเดิม ๆ” ไปเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ส่งผลให้ราคาซื้อขายระหว่างกันลดลง เรียกราคาสูงๆได้ยากขึ้น รวมถึงถ้าพระเครื่ององค์นั้นอยู่ในสภาพที่ย่ำแย่ พระเครื่องเป็นสนิมจนไม่สามารถส่องดูรายละเอียดได้ หรือแกะออกจากกรอบพระเครื่องได้อย่างปลอดภัย ส่งผลให้การเจรจาซื้อขายเป็นไปได้ยากลำบากเช่นกัน
สำหรับพระเครื่องรุ่นใหม่ ๆ ที่สร้างขึ้นมาให้เช่า จากพิธีการต่าง ๆ , จากเหตุการณ์ต่าง ๆ , จากวัดในโอกาสพิเศษต่าง ๆ ฯลฯ แน่นอนว่าพระเครื่องใหม่ๆย่อมยังไม่เป็นสนิม ตรงจุดนี้เอง ไม่ว่าจะเป็นผู้สร้างพระเครื่องเหล่านี้ หรือผู้คนที่เช่าพระเครื่องใหม่ๆไปครอง หากเก็บรักษาไว้ไม่ดีสนิมย่อมเกิดขึ้นกับพระเครื่องจนทำให้เสียโอกาสทางการค้าสำหรับผู้ขาย และสร้างความเสียใจให้กับผู้ที่เช่าไปครอบครองในยามที่เปิดพระเครื่องของตนเองออกมาเชยชมแล้วพบว่าพระเครื่องเป็นสนิมเสียแล้ว นักสะสมเหรียญต่าง ๆ ก็เช่นกัน หลักการเดียวกับพระเครื่องก็คือ ต้องเก็บรักษาให้ดีๆ เพื่อไม่ให้เหรียญสะสมเป็นสนิม หากผู้สร้างหรือผู้จำหน่ายเหรียญสะสมใหม่ ๆ หรือพระเครื่องที่สร้างใหม่ ๆ เก็บรักษาไม่ดีจนเกิดสนิม ก็จะเป็นต้องนำมาแก้สนิมก่อนนำออกไปจำหน่าย เกิดเป็นต้นทุนต่าง ๆ เพิ่มเข้ามาในกิจการ ซึ่งถือว่าเป็นการแก้ปัญหาที่ปลายเหตุด้วย หากเก็บรักษาไว้อย่างดีก็จะไม่เกิดคำถามที่ว่า พระเครื่องเป็นสนิมทำไงดี ? กับผู้ที่ได้รับผลกระทบจากพระเครื่องเป็นสนิมและเหรียญสะสมเป็นสนิม
วิธีการเก็บพระเครื่องไม่ให้เป็นสนิมนั้น และการกันสนิมเหรียญสะสม หลักการคือการรักษาพื้นที่ไม่ให้ความชื้นเข้าไปสัมผัสกับพระเครื่องหรือเหรียญสะสม อุปกรณ์ที่ใช้เก็บรักษาเพื่อกันสนิมพระเครื่องที่มักพบก็จะเป็น กล่องพลาสติกแบบเป็นช่อง, กล่องสแตนเลส , กล่องพลาสติกทั่วไป , กล่องกำมะหยี่ , เม้าส์ใส่เหรียญ , ถุงซิป , ตู้ครอบพระบูชา ,ตู้กระจก, กำปั่นไม้สักสำหรับเก็บพระเครื่อง ฯลฯ ส่วนการเลี่ยมพระ ก็ถือเป็นการกันสนิมพระเครื่องอีกวิธีหนึ่ง โดยวิธีเลี่ยมปิดสูญญากาศจะได้ผลดีกว่าการเลื่ยมแบบตลับเปิดปิด แต่ไม่ว่าจะเป็นวิธีใดก็ตาม เราจะไม่สามารถล่วงรู้ได้เลยว่า ความชื้นจะไหลตามอากาศเข้ามาจากจุดไหนบ้าง และซึมเข้าไปที่ตัวพระเครื่องที่จุดไหนบ้าง เนื่องจากความชื้นในอากาศมีอยู่ทุกหนทุกแห่ง โดยเฉพาะประเทศไทยที่ตั้งอยู่ในเขตร้อนชื้นของโลก เสี่ยงที่พระเครื่องเป็นสนิม วิธีการที่ดีที่สุดคือการจัดการกับความชื้นในอากาศให้ลดลง ซึ่งก็จะต้องใช้ต้นทุนที่สูงมาก เช่นการทำห้องที่ควบคุมความชื้น การมีอุปกรณ์ดูดความชื้น ฯลฯ
แทนที่เราจะไปใช้ต้นทุนในการจัดการกับความชื้นในอากาศนั้น มีวิธีการเก็บพระเครื่องไม่ให้เป็นสนิมที่ง่ายกว่าวิธีอื่น ๆ ก็คือการใช้โมโลกุล VCI ขนาดเล็ก ๆ แพร่ไปตามอากาศ ถ้าจุดไหนที่อากาศเข้าไปเจอกับพระเครื่องได้ อนุภาค VCI เหล่านี้ก็จะเข้าไปได้เช่นกัน ซึ่งเมื่อเข้าไปแล้วก็จะไปทำหน้าที่ปกคลุมพื้นผิวที่เป็นโลหะ เสมือนเป็นเกราะป้องกัน ไม่ให้ความชื้นในอากาศเข้าไปทำสนิมกับพระเครื่อง โดยอนุภาค VCI เหล่านี้ ไม่เป็นอันตรายใด ๆ กับผู้ใช้งาน และไม่ส่งผลร้ายแรงกับพระเครื่อง
การใช้อนุภาค VCI เหมาะกับระบบปิด เนื่องจากอนุภาคเหล่านี้สามาถปลิวหนีออกไปจากพระเครื่องได้หากมีลมพัดพา จึงเหมาะกับพระเครื่องหรือเหรียญสะสมที่เก็บไว้ในกล่อง,ถุง หรือเก็บไว้ในตู้ นั่นเอง ซึ่งถือว่าเป็นพฤติกรรมปกติของการเก็บพระอยู่แล้ว อนุภาค VCI ถูกนำไปแปรรูปออกเป็นหลายแบบ ที่นิยมใช้กับพระเครื่องหรือเหรียญสะสมก็จะเป็นแบบแคปซูลกันสนิมพระเครื่อง (ZERUST Capsule) ซึ่งใช้งานได้ง่ายมาก ๆ เพียงแค่วางไว้ในกล่องเก็บพระเครื่องหรือตู้เก็บพระเครื่อง และแบบถุงซิปล็อคกันสนิมพระเครื่อง (ZERUST Zip Lock Bag) โดยถุงกันสนิมพระเครื่อง ใช้งานเพียงเปิดถุงแล้วหย่อนพระเครื่องลงไปในถุงแล้วปิดปากถุง เพียงแค่นี้อนุภาค VCI ก็จะแพร่กระจายไปห่อหุ้มพระเครื่องเพื่อกันสนิมพระเครื่องอย่างง่ายดาย
ตลาดพระเครื่องและเหรียญสะสม ไม่ว่าจะเป็นผู้ค้าหรือผู้เช่า สิ่งสำคัญนอกเหนือจากระดับความหายากของพระเครื่ององค์นั้นแล้วก็คือการพิจารณาในเรื่องของสภาพตัวพระเครื่อง หากพบว่ามีสภาพที่ไม่สามารถส่องดูได้อย่างชัดเจนว่าแท้หรือไม่แท้ ก็มักจะเกิดสภาวะบทสนทนาแห่งการต่อรองราคากัน มีการกดราคาลง โดยอ้างว่า “พระเครื่องของพี่มีสนิมใหม่จับตัวพระมาขนาดนี้ สภาพไม่ดีเลย ผมให้ราคาได้แค่ xxxx บาทเท่านี้พอครับ” ซึ่งเป็นปัญหาที่ปวดใจมาก เจ้าของพระเครื่องบางท่านมีความมั่นใจว่าตนเองเก็บพระไว้ดีแล้ว แต่พอตอนที่จะเปิดนำออกมาขายต่อ กลับพบว่าพระเครื่องเป็นสนิม ทำให้เสียความรู้สึก และเสียโอกาสในการทำการค้าไปในตัว
ดังนั้นการดูแลให้พระเครื่องของท่านปราศจากสนิมที่เกิดขึ้นใหม่ เป็นสิ่งที่ต้องคำนึงเป็นอย่างมาก เพราะการคงไว้ซึ่งอัตลักษณ์ดั้งเดิมของตัวพระเครื่องให้ได้มากที่สุดนั้น ช่วยลดโอกาสถูกผู้ซื้อกดลงให้ต่ำลงได้